زمان مطالعه2 دقیقه
رنگ عایق سیم‌ها در مدارهای نهایی از قبیل سیستم روشنایی، پریز‌های برق و غیره به قرار زیر می‌باشد:
1- رنگ قرمز، زرد و مشکی برای فاز‌ها و به ترتیب L3، L2، L1 برای حالتی که تغذیه تابلو برق سه فاز باشد استفاده می شود. در صورت یک فاز بودن تابلو برق و مدارهای نهایی، رنگ عایق سیم در این تابلو بایستی از رنگ کابل بالادست (کابل ورودی به تابلو برق از سمت تیر برق) تبعیت کند. در ادامه این استاندارد را بیشتر توضیح خواهیم داد.
2- آبی کم رنگ برای سیم نول (N).
3- سبز با زرد راه راه برای هادی حفاظتی (سیم ارت).
4- خاکستری یا سفید برای برگشت مدار فاز (توضیح بیشتر در ادامه مطلب).
سیم‌های فاز با رنگِ عایقِ قرمز، زرد و سیاه مشخص میشود. سیمِ فاز به خاطر وجود جریان برق به محض تماس فیزیکی با اجسام رسانا موجوب برق گرفتگی میشود. سیم‌های فاز برای انتقال جریان فاز به پریز‌ها و کلید‌ها استفاده میشود.
منظور از سیم نول چیست؟ سیم نول چه کاربردی در سیم‌کشی دارد؟ سیم نول با رنگ عایق آبی در سیم‌کشی مشخص میشود. اصولاً سیم نول فاقد جریان برق می‌باشد؛ ولی گاها جریان فاز برگشتی از لامپ به کلید سبب ایجاد جریان در نول همان لامپ می‌گردد. این امر می‌تواند سبب برق گرفتگی شود. پس بهتر است به سیم نول همیشه به دید سیم بی خطر نگاه نشود.
سیم ارت چیست؟ طبق مقررات ملی برق ساختمان برای سیم‌کشی نول بایستی عایق سیم نول چه رنگی انتخاب شود؟ رنگ عایق این سیم به صورت زرد با رنگ سبز راه راه است. سیم ارت برای افزایش سطح ایمنی و حفاظت در سیم‌کشی استفاده میشود.
برای درک بهتر عملکرد سیم ارت به عنوان مثال تصور کنید اگر هنگام اسباب‌کشی یا در اثر پوسیدگی کابل برق یخچال دچار آسیب‌دیگی شود، چون بدنه یخجال از فلز رسانا است، اگر شخصی با بدنه یخجال تماس داشته باشد دچار برق گرفتگی خواهد شد. سیم ارت جریان برق موجود در بدنه یخچال را به زمین انتقال می‌دهد و مانع از برق گرفتگی میشود. البته در نظر داشته باشید که مدار سیم‌کشی ارت از وسیله برقی تا چاه ارت باید کامل باشد. اگر به هر دلیلی (مثلا استفاده از پریز برق بدون ارت) این زنجیره اتصال کامل نگردد عملا سیستم ارت فاقد کارایی خواهد بود.
برای سیم فاز داخل واحد ساختمان می‌توان یکی از سه رنگ قرمز، زرد یا مشکی انتخاب کرد. حالا سؤال این است که انتخاب کدام رنگ اصولی و صحیح است. اینجا برای درکِ بهتر این موضوع، به یک نمونه عینی اشاره خواهیم کرد.
تصویر زیر را در نظر بگیرید. از تیرِ برق تا تابلو برق داخل ساختمان با 4 رشته سیم (3 رشته سیم فاز + 1 رشته سیم نول) کابل‌کشی شده است. همان‌طور که در تصویر مشاهده می‌کنید، رنگ عایقِ سیم فاز خروجی از تابلو به سمت واحد‌های ساختمان، از رنگ فاز ورودی تابلو برق (تغذیه تابلو) تبعیت کرده است.
واحد سوم ساختمان را با هم بررسی می کنیم. فاز ورودی به کنتور برق واحد سوم ساختمان به رنگ قرمز است. بنابراین رنگ سیم فاز خروجی از کنتور برق به سمت داخل واحد سوم و همچنین کلیه سیم‌کشی‌های برق فاز در داخل واحد سوم بایستی با سیم قرمز رنگ انجام شود. اگر انتخاب رنگ سیم برق به درستی و به صورت استاندارد انجام شود، عیب‌یابی سیم‌کشی به سهولت انجام خواهد شد و خللی در برق واحد‌های دیگر ساختمان به وجود نخواهد آمد.
سیمی که از کلید به لامپ وصل می شود، سیم فاز برگشتی یا نول برگشتی نامیده میشود. بنابراین سیم‌های مابین دو کلید تبدیل هم سیم‌های فاز برگشتی هستند. برای سیم فاز برگشتی بایستی یکی از دو رنگ خاکستری و سفید انتخاب شود. در شکل زیر سیم فاز برگشتی مابین لامپ و کلید تبدیل و همچنین سیم فاز برگشتی مابین دو کلید تبدیل به تصویر کشیده شده است.
سیم فاز برگشتی می تواند تا اندازه ولتاژ برق داشته باشد. پس هنگام سیم‌کشی و عیب یابی حتما به این موضوع دقت کنید. مثلا در تصویر زیر عبور جریان فاز از تنگستن لامپ می تواند دلیل وجود جریان برق در سیم فاز برگشتی باشد.
رعایت استاندارد رنگ‌بندی سیم برق به شما کمک می‌کند تا کار نصب تجهیزات برقی (سرپیچ لامپ و لوستر و غیره) به صورت صحیح و استاندارد انجام گیرد. مثلا در سیم‌‌بندی انواع سرپیچ لامپ بایستی سیمی فاز به پلیت فلزی ته سرپیچ متصل شود تا برق‌گرفتی هنگام تعویض لامپ پیش نیاید. اگر استاندارد رنگ سیم در سیم‌کشی رعایت نشود هنگام نصب سرپیچ نخواهید دانست که کدام سیم حامل جریان فاز است تا به قسمت اشاره شده متصل کنید.
رعایت این اصول باعث می شود تا کار عیب‌یابی در کمترین زمان ممکن و بدون خطرات جانبی انجام شود. در این مطلب هدفِ ما آشنایی شما با رنگ استاندارد سیم‌های برق، طبق مقررات ملی برق و روشنایی ایران بود. رنگ عایق سیم‌های فاز، نول، ارت و فاز برگشتی بایستی از استاندارد شماره 63102 وزارت نیرو در کشور ایران تبعیت کند. امروزه متاسفانه گاهاً این استاندارد توسط برق‌کاران غیر‌حرفه‌ای و ناوارد جدی گرفته نمی‌شود. این می تواند تبعات جدی برای مالک ساختمان داشته باشد.
عالی و بسیار همه فهم و به زبانی بسیار ساده و کامل بیان کردید قربان! سپاسگزاریم !
تشکر از اینکه راهنمای دقیق ومتین وکامل جامع ارائه دادین متشکر متاسفانه امروزه مردم وبرقکاران هرگز مراعات نمی کنند
عالی توضیح دادین. دمتون گرم .
کسب و کارتون پر رونق