فرض کنید در یک مکانی (راهپله، راهرو، سالن ورزشی و …) هستید که مسیرتان طولانی است. در چنین مکانهایی نیاز است تا روشنایی محوطه از چندین نقطه (بیشتر از دو نقطه) کنترل شود. این کار با استفاده از کلید صلیبی یا همان کراکس امکانپذیر است. ما در این پست، آموزش سیم کشی و نصب کلید صلیبی را به شما یاد خواهیم داد.
کلید صلیبی چیست؟ لولهگذاری و نحوه سیمکشی کلید کراکس چطوری انجام می شود؟ مدار داخلی کلید صلیبی چگونه عمل می کند؟ سوالاتی است که ما به طور مفصل در این آموزش پاسخ خواهیم داد. برای درک بهتر این آموزش به همراه نقشههای سیمکشی متعدد و گویا تهیه شده است.
فهرست مطالب
کلید صلیبی چیست؟
روشن و خاموش کردن یک لامپ از دو نقطه با نصب کلید تبدیل امکانپذیر است. حالا اگر بخواهیم در بیشتر از دو نقطه، لامپ را روشن و خاموش کنیم بایستی چه کاری انجام دهیم؟ اینجاست که به کلید صلیبی نیاز خواهد بود. این کلید در بازار به کلید کراکس نیز شهرت دارد. کلید صلیبی خود به تنهایی کاربردی ندارد و الزاماً باید در میان دو کلید تبدیل کار گذاشته شود. هر چند تا که نیاز بود میتوان کلید صلیبی مابین دو کلید تبدیل نصب کرد. پس محدودیتی در تعداد کلید صلیبی نخواهید داشت.
مثلا برای روشن کردن یک لامپ از 5 نقطه متفاوت به 2 عدد کلید تبدیل و 3 عدد کلید کراکس نیاز میباشد. اولین و آخرین کلید در مدار بایستی از نوع کلید تبدیل و بقیه کلیدها بایستی از نوع کلید صلیبی باشند.

ساختار داخلی کلید صلیبی
کلید صلیبی (کراکس) دارای 4 کنتاکت (پیچ) میباشد. عموماً این کنتاکتها بصورت دوبهدو همرنگ (نقرهایی و طلایی) هستند. گاهاً برخی تولیدکنندگان طور دیگری پیچهای کلید صلیبی را دوبهدو علامتگذاری میکنند. مثلا کنتاکتهای کلید صلیبی شرکت پارت الکتریک بنام L2، L1، L1 و L2 علامتگذاری شدهاند. دو تا L1، کنتاکتهای یک سمت و دو تا L2، کنتاکتهای سمت دیگر هستند. در شکل زیر علامت اختصاری (نماد) کلید صلیبی آورده شدهاست. در نقشه سیمکشی برق ساختمان برای نمایش کلید صلیبی از این نماد استفاده می شود. همانطوری که در تصویر زیر مشاهده میکنید با هربار تغییر وضعیت کلید صلیبی، پیچهای سمت چپ به صورت موازی یا به صورت ضربدر به پیچهای سمت راست وصل میشوند.

تفاوت کلیدهای صلیبی با کلیدهای دیگر
کلید تکپل، تبدیل و صلیبی در شکل ظاهری کاملاً با یکدیگر شباهت دارند. ولی این شباهت فقط در ظاهر این کلیدها خلاصه میشود. تنها وجه تمایز کلید صلیبی با سایر کلیدها از نظر شکل ظاهری، درج شدن نماد کلید صلیبی روی بدنه آن است. این سه کلید از نظر ساختار داخلی و عملکرد کاملاً با یکدیگر تفاوت دارند. تفاوت این سه کلید در کاربردشان است.
– کاربرد کلید یکپل: کنترل روشن و خاموش شدن لامپ از یک نقطه.
– کاربرد کلید تبدیل: کنترل روشن و خاموش شدن لامپ از دو نقطه.
– کاربرد کلید صلیبی: کنترل روشن و خاموش شدن لامپ از بیش از دو نقطه.
جالب است بدانید با حذف یکی از کنتاکتهای کلید صلیبی میتوان از آن به عنوان کلید تبدیل نیز استفاده کرد. حتی میتوان از کلید صلیبی به عنوان کلید یکپل نیز استفاده کرد. با حذف یکی از کنتاکتهای کلید تبدیل نیز میتوان از آن به عنوان کلید یکپل استفاده کرد. این در حالی است که برعکس گفتههای بالا نادرست است.
نحوه لوله گذاری کلید صلیبی
تا حالا با کلید صلیبی و عملکرد آن آشنا شدید. اولین گام برای سیمکشی و نصب کلید صلیبی، لولهگذاری می باشد. طریقه لولهگذاری کلید صلیبی طبق تصویر زیر بدین صورت است:
- لوله گذاری از جعبه فیوز تا محل قرارگیری قوطی کلید تبدیل.
- لوله گذاری از قوطی کلید تبدیل به قوطی کلید صلیبی.
- در صورت استفاده از چندین کلید صلیبی، لولهگذاری از قوطی کلید صلیبی اول به دوم، دوم به سوم و … تا آخرین کلید صلیبی.
- لولهگذاری از آخرین کلید صلیبی تا محل نصب قوطی کلید تبدیل دوم.
- در نهایت لولهگذاری از کلید تبدیل دوم تا محل نصب لامپ یا چراغ.

نکات قابل توجه در لوله گذاری کلید صلیبی
- ارتفاع مناسب برای جاگذاری قوطی کلید از کف تمام شده در حدود 110 تا 120 سانتیمتر میباشد.
- اگر در بین دو کلید تبدیل بیشتر از یک کلید صلیبی نصب شود کلیدهای صلیبی باید به صورت سری بهم وصل شوند.
- فاصله مناسب قرارگیری قوطی کلیدها از چهارچوبها (درب یا …) بایستی 15 تا 25 سانتیمتر میباشد.
- بایستی لوله برق مورد استفاده از جنس PVC و غیرقابل اشتعال باشد.
- در هنگام لوله گذاری، معمولاً لوله سرخط برق به نزدیکترین کلید تبدیل وارد میگردد.

اصول لوله گذاری برق ساختمان
عناوین اصلی: نکات مهمی که بایستی در لولهگذاری برق رعایت کرد
نوع آموزش: متن آموزشی
نویسنده: مریم اسلامی
مدت زمان مطالعه: 8 دقیقه
روش سیم کشی و نصب کلید صلیبی
در این بخش مراحل آموزش سیمکشی و نصب کلید کراکس شرح داده میشود:
1) سیم فاز خارج شده از جعبه فیوز را به کنتاکت غیرمشترک کلید تبدیل اول متصل کنید. دو کنتاکت مشترک کلید تبدیل (پیچهای همرنگ) را با استفاده از دو رشته سیم به دو کنتاکت همرنگ یا همنام کلید صلیبی متصل کنید. کلیدهای صلیبی دارای 4 کنتاکت (پیچ) و معمولا بصورت دو تایی (نقره ایی و طلایی رنگ) میباشند.
2) از دو کنتاکت دیگر همرنگ یا همنام کلید صلیبی با استفاده از دو رشته سیم تا قوطی کلید تبدیل دوم سیمکشی نمایید. این دو رشته سیم را به کنتاکتهای مشترک کلید تبدیل دوم متصل کنید.
3) در نهایت با یک رشته سیم پیچ غیر مشترک کلید تبدیل دوم تا محل نصب لامپ یا چراغ سیمکشی نمایید.
4) سیم نول خارج شده از جعبه فیوز بدون هیچ اتصالی مستقیماً از داخل قوطی کلیدها عبور داده و همراه با سیم خارج از کلید تبدیل دوم به سمت لامپ یا چراغ سیم کشی کنید.
برای درک بهتر نحوه سیم کشی کلید صلیبی به نقشه ذیل توجه کنید:

نکات قابل توجه سیم کشی کلید کراکس
- در مراحل سیم کشی کلید صلیبی زمانی که کنتاکتهای مشترک کلید تبدیل را به دو کنتاکت همرنگ کلید صلیبی وصل میکنیم باید توجه داشته باشیم که کنتاکت مشترک کلید تبدیل دوم را نیز به دو کنتاکت همرنگ دیگر کلید صلیبی وصل کنیم.
- با توجه به کارخانه سازنده کلید صلیبی، محل قرار گرفتن دو کنتاکت همرنگ میتواند متفاوت باشد. این کنتاکتها دوبهدو بواسطه رنگ یا نامگذاری، از هم قابل تفکیک هستند.
- در نصب کلید صلیبی اگر تعداد لامپهای مورد استفاده بیش از یک عدد باشد سیم نول که مستقیماً از تابلو برق کشیده شده به همراه سیم فاز که از کلید تبدیل دوم تا لامپ اول سیمکشی شده به لامپهای دوم و سوم و … متصل نیز میشود.

خرید اینترنتی لامپ ال ای دی
انواع لامپ ال ای دی حبابی، استوانه و سفینهای و …
خرید مستقیم از نمایندگی فروش
1 سال گارانتی تعویض
ارسال رایگان
موارد استفاده و کاربرد کلید صلیبی
کلیدهای صلیبی در مکانهایی که فاصله درب ورودی و خروجی زیاد است یا چندین درب ورودی و خروجی داریم، کاربرد دارند که در زیر به چند نمونه اشاره شده است:
راهرو: فرض کنید یک راهروی طویل داریم با چندین اتاق در طول راهرو. چنین مکانهایی برای نصب کلید کراکس ایدهآل است. ممکن است وقتی وارد یک راهرو میشوید، چراغ را روشن کنید. سپس ناگهانی تصمیم بگیرید وارد اتاقی شوید که وسط راهرو قرار دارد. الان بایستی چکار کنید؟ یا باید برگردید ابتدا یا انتهای راهرو تا لامپ را خاموش کنید و یا اینکه لامپ را در حالت روشن رها کنید. اینجاست که نیاز مبرم به نصب کلید کراکس خواهید داشت.
راهپله: اکثراً برای کنترل روشنایی راهپله از کلید تبدیل استفاده می شود. خوب اگر راهپله طولانی باشد چطور؟ با کلید تبدیل بیشتر از دو نقطه نمیتوان لامپ را روشن یا خاموش کرد. اینجاست که نصب کلید صلیبی (به تعداد مورد نیاز)، برای کنترل روشنایی ضرورت دارد. در راهپلههای طویل، روبروی پاگرد هر واحد ساختمان کلید صلیبی کارگذاشته می شود تا موقع و ورود یا خروج از منزل امکان خاموش یا روشن کردن لامپ مقدور باشد.
علاوه بر مکانهای ذکر شده، با استفاده از کلید صلیبی میتوان وسایل برقی مانند تهویه، دزدگیر، ماشین آلات و … را نیز از چندین مکان مختلف کنترل کرد.

عملکرد مدار کلید صلیبی
تا حالا ما روش سیم کشی کلید صلیبی را به شما آموزش دادیم. احتمالا برای شما جای سوال است که عملکرد کلید صلیبی یا به عبارتی، مدار داخلی کلید صلیبی چگونه است. در تصویر زیر 4 حالت مختلف کلید کراکس را نشان دادهایم. همانطوری که در نقشه سیم کشی کلید کراکس مشاهده میکنید، در هر ردیف با تغییر حالت یکی از کلیدها (تبدیل یا کراکس)، لامپ روشن یا خاموش میشود. نقشه سیمکشی زیر گویای همه چیز است. با تغییر وضعیت کلید صلیبی، پیچهای سمت به صورت موازی یا ضربدر به پیچهای سمت چپ اتصال کوتاه می شوند.

جمع بندی سیم کشی و نصب کلید کراکس
در تهیه آموزش نصب و سیم کشی کلید صلیبی سعی کردیم سنگ تمام گذاشته و هیچ موردی را فراموش نکنیم. هنگام تهیه نقشه برق ساختمان باید دقت شود که بسته به نیاز، تعداد مناسبی کلید صلیبی در نظر گرفته شود. بهتر است در تعداد نصب کلید صلیبی، خصاصت به خرج ندهید. با تعبیه مناسب کلیدهای صلیبی در فواصل و مکانهای مناسب مطمئناً شاهد صرفهجویی در مصرف برق خواهید بود.
امیدواریم که آموزش نصب و سیم کشی کلید کراکس برای شما مفید بوده باشد. اگر به نظرتان موردی از قلم افتاده، لطفاً در بخش پیشنهادات برای ما ارسال کنید تا به این آموزش اضافه شود. از توجه گرمتان سپاسگذاریم.
آموزش های مرتبط:

استاندارد رنگ سیم برق
عناوین اصلی: آشنایی با استاندارهای رنگ سیم برق در ایران
نوع آموزش: متن آموزشی
نویسنده: مهدی جنت دوست
مدت زمان مطالعه: 7 دقیقه

روش سیمکشی تبدیل
عناوین اصلی: سیمکشی و نصب کلید تبدیل، چگونگی عملکرد مدار کلید تبدیل
نوع آموزش: متن آموزشی
نویسنده: پروانه عباس پور
مدت زمان مطالعه: 10 دقیقه

روش سیمکشی تک پل
عناوین اصلی: لوله گذاری و سیمکشی و عیب یابی کلید تکپل
نوع آموزش: متن آموزشی
نویسنده: پروانه عباس پور
مدت زمان مطالعه: 11 دقیقه

روش سیمکشی دوپل
عناوین اصلی: لوله گذاری، سیمکشی عیب یابی کلید دوپل
نوع آموزش: متن آموزشی
نویسنده: مهدی جنت دوست
مدت زمان مطالعه: 7 دقیقه

روش سیمکشی پریز برق
عناوین اصلی: لوله گذاری، سیمکشی و عیب یابی پریز برق
نوع آموزش: متن آموزشی
نویسنده: پروانه عباسپور
مدت زمان مطالعه: 9 دقیقه
با سلام و خسته نباشید،ممنون از توضیحات کامل و بی نقص ،عالی🙏👌